مستثنیات دین چیست و چه مواردی را شامل می شود؟

مستثنیات دین | مستثنیات دین چیست و چه مواردی را شامل می شود؟

از متن صریح قانون چنین برمی‌آید که قانونگذار ضمن پشتیبانی از بدهکار برای گرفتن حقوق وی و عدم تضییع آن، با ملاحظه اوضاع و شرایطی، حمایت‌های خود را شامل حال محکومان پرونده‌ها نیز می‌کند؛ قانونگذار به موجب قانون اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی با تاسیس قاعده ای تحت عنوان مستثنیات دین در صدد حل این موضوع می باشد.

به این صورت که هرکس به موجب حکم دادگاه به دادن هر نوع مالی به دیگری محکوم شود و از اجرای حکم خودداری کند، اگر مالی که باید پرداخت شود عین معین باشد ( به طور مثال تحویل خودرویی با مشخصات معین ) آن مال اخذ و به ذی نفع تسلیم می‌شود و در صورتی که رد عین ممکن نباشد یا مال مورد نظر عین معین نباشد، اموال محکوم علیه با رعایت مستثنیات دین و مطابق قانون، توقیف و از آن محل محکوم به (دین) یا مثل یا قیمت آن پرداخت می‌شود.

با توجه به آنچه گفته شد قاعده مستثنیات دین گویای این است که برای وصول طلب، هرگونه مال متعلق به بدهکار قابل توقیف نباشد بلکه استثنائاتی توسط قانونگذار پیش بینی شده است و به موجب آن برخی اموال بدهکار با در نظر گرفتن شرایطی در لیست اموال توقیفی جای نمی‌گیرد و مدیون با این حمایت قانونی می‌ تواند از آن اموال استفاده نموده و طلب از محل آن پرداخت نشود.

به بیان ساده تر مستثنیات دین به دلیل جلوگیری از ایجاد تنگنا و سختی در زندگی محکوم علیه و افراد تحت کفالت وی در نظر گرفته شده است، طوری که اجرای حکم صادره منجر به استیصال شخص نشده و امکان زندگی و فعالیت با حداقل امکانات برای او فراهم باشد.

وکیل پایه یک دادگستری

مصادیق مستثنیات دین

مطابق قانون اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مستثنیات دین موارد زیر را شامل می‌شود:

• مسکن مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی با رعایت شئون عرفی

مدیون یا بدهکار می‌تواند یک خانه ای که متناسب با شان عرفی خود با در نظر گرفتن وضعیت فرد در حالت بدهکاری وی است را تحت عنوان مستثنیات دین به دادگاه معرفی کند. که البته تناسب شان محکوم با منزل به تشخیص دادگاه است.

• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه، خانواده و افراد تحت کفالت وی لازم است تبعا خانه ای که جزو مستثنیات دین محسوب شده، اثاث و وسایل داخل آن نیز تا جایی که بابت رفع مایحتاج محکوم علیه و خانواده‌اش مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز شامل مستثنیات دین هستند مانند اجاق گاز، یخچال، فرش و… البته باید ثابت نمود که با فروش آنها برای پرداخت دین، محکوم علیه به سختی و اعسار می‌افتد اما به طور مثال اگر دین شخصی ۳۰ میلیون تومان باشد و فرد محکوم در منزل خود دارای یک یخچال به ارزش ۵۰ میلیون تومان باشد می‌توان آن را در کنار لیست اموال منقول برای توقیف به دادگاه معرفی کرد.

• آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفا آذوقه ذخیره می شود

• مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره  بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها

به عنوان مثال وسایل و کتب مورد نیاز یک محقق علمی، دانشجو و ..

• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و غیره که وسیله امرار معاش محکوم‌علیه و افراد تحت کفالت وی می‌باشد.

به طور مثال خودرویی که شخص محکوم برای امرار معاش به آن نیاز دارد (مانند خودروی تاکسی رانندگان) را تحت شرایطی می توان مستثنیات دین محسوب نمود.

• تلفن مورد نیاز مدیون

چنانچه محکوم علیه با وسایل و دستگاه ارزان‌تری بتواند نیاز معیشتی خود و افراد تحت تکفل خود را تامین کند آن ابزار و وسایل مشمول مستثنیات دین نمی باشد

پرسش و پاسخ

اگر بدهکار دارای خانه‌ای متناسب با شان عرفی خود باشد که پس از فوت وی به ورثه منتقل شود که آنها هم جز آن خانه، مسکن دیگری به عنوان سرپناه نداشته باشند؛ آیا همچنان خانه غیر قابل توقیف است و نمی‌توان طلب را از آن وصول کرد؟

در پاسخ به این سوال با توجه به ماده ۵۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی باید گفت که:《 مستثنیات دین تنها تا زمان حیات محکوم علیه جاری است لذا خانه او پس از مرگش از مستثنیات دین خارج و ازجمله ماترک است و ورثه نمی‌توانند با عذر اینکه فاقد منزل مسکونی می‌باشند آن را جزء مستثنیات دین بدانند.》

تناسب مسکن با شئون عرفی محکوم علیه در حدود اختیارات دادگاه صادر کننده حکم می باشد. چنانچه به تشخیص دادگاه خانه بدهکار بیش از حد نیاز در نظر گرفته شود، خانه توقیف و فروخته می‌شود سپس بخشی از آن بابت یک مسکن عرفی برای محکوم علیه و مابقی بابت دین پرداخت می شود.این قانون را می توان بر منزل استیجاری محکوم علیه نیز منطبق نمود.